حسنیه‌سادات مهدوی-همشهری آنلاین:
فعالیت کودکان کار، ازجمله آسیب‌هایی است که در سال‌های اخیر فعالان اجتماعی و کارشناسان مربوط، به دفعات نسبت به تبعات زیان‌آور آن هشدار داده‌اند و خواستار انجام اقدام‌های موثری ازسوی مسئولان برای کاهش چنین آسیبی شده‌اند؛ موضوعی که به‌نظر می‌رسد همچنان راه درازی تا تحقق آن باقی‌است. برهمین اساس دراستان اصفهان هم معضل فعالیت کودکان کار محسوس است و بررسی‌ها نشان می‌دهد بخش قابل‌توجهی از آنها را کودکان اتباع خارجی تشکیل می‌دهد.
برخی آمارهای غیررسمی منتشر شده گویای این نکته است که حدود ۲۰۰کودک تبعه خارجی در رده سنی ۷ تا ۱۴سال در کارگاه‌ها و کارخانه‌های استان اصفهان مشغول به‌کارند؛ بچه‌هایی که معمولا تعدادی از آنها به‌صورت غیرقانونی وارد خاک ایران شده‌اند، برخی بی‌سرپرست و بدسرپرست هستند و در مشاغل سخت، بدون خانواده و بدون تأمین مالی و جسمی در محل‌های کار خود زندگی می‌کنند.
این کودکان غالبا مدارک هویتی ندارند و در پستوی کارگاه‌های حومه‌شهر، روزها را سپری می‌کنند و از هیچ حمایتی برخوردار نیستند؛ موضوعی که ضرورت ساماندهی به چنین وضعیتی را بیش‌از پیش گوشزد می‌کند و نشان می‌دهد اقدام‌هایی که تاکنون دراین زمینه انجام شده، آنچنان که باید، نتوانسته در رفع این آسیب اجتماعی موثر واقع شود.
مهاجران کوچک
درحال‌حاضر بخش قابل‌توجهی از کودکان کار استان را مهاجرانی از کشور افغانستان تشکیل می‌دهند؛ کشوری که بزرگ‌ترین موج مهاجرتی قرن بیستم را ایجاد کرد. در فاصله سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۸۰، حدود ۳۰ درصد از جمعیت افغانستان، به‌دلایل مختلف، از کشور خود مهاجرت کردند و در ۷۲ کشور جهان پراکنده شدند. این‌درحالی‌است که ۹۶ درصد از آنان ایران و پاکستان را به‌عنوان مقصد مهاجرت خود انتخاب کردند.
اکنون پس از وقفه‌ای در جنگ‌های داخلی درافغانستان، طالبان دوباره در آتش اختلاف‌ها دمیده‌است تا مردم بیشتری آواره شوند و به شرایط حداقلی زندگی در کشور همسایه راضی شوند. درمیان این مهاجران که وارد ایران می‌شوند، کودکانی هم هستند که به تنهایی و معمولا بدون سرپرست وارد کشور می‌شوند. این مهاجران بی‌سرپرست و بدسرپرست درحالی به‌صورت قاچاقی و بدون مجوزهای لازم به ایران می‌آیند که غالبا والدین خود را از دست داده‌اند و با حمایت یکی از بستگان دور یا نزدیک به ایران فرستاده شده‌اند تا درآمدی به‌دست آورند.
رنج بی‌پایان کودکان مهاجر
کودکان افغانستانی گویا با همه کودکان دنیا تفاوت دارند؛ آنها در کشور خود به آسانی والدین‌شان را از دست می‌دهند؛ پایشان در خیابان‌ها و کوچه‌ها روی مین می‌رود و مجروح می‌شوند. آنها مورد آزار جسمی و روحی طالبان یا داعش قرار می‌گیرند و یا در مدارس توسط همکلاسی‌ها و دوستان خود قتل عام می‌شوند.
اگر خیلی خوش‌شانس باشند و زنده بمانند، برای تکه‌نانی تکدی‌گری می‌کنند یا به کارهای مشقت‌بار تن می‌دهند. تعدادی از آنان نه در جست‌وجوی آینده‌ای بهتر، بلکه با هدف کارکردن و فرستادن دستمزد برای خانواده یا بستگان به ایران می‌آیند تا در کنار فامیل یا آشنایی مشغول به‌کار شوند، رده سنی آنها معمولا ۷ تا ۱۵سال است و غالبا مدارک هویتی هم ندارند؛ کودکانی که شهروندان اصفهانی هم به دفعات آنان را در خیابان‌های شهر دیده‌اند.
کودکانی که دیده نمی‌شوند
رفتار با کودکان افغانستانی که همراه با خانواده‌های خود به ایران آمده‌اند، برخورد مناسب و دوستانه‌ای بوده است؛ موضوعی که موردتأیید سازمان‌های بین‌المللی هم قرار گرفته‌است. براساس گزارش آژانس مهاجرت سازمان ملل، جمهوری اسلامی ایران بدون توجه به پناهنده بودن کودکان افغانستانی یا اینکه مدرک و گذرنامه برای اقامت درایران دارند یا نه، اجازه تحصیل در مدارس دولتی به آنها داده، به نحوی که برآورد می‌شود حدود ۴۸۰ هزارکودک افغانستانی در ایران مشغول به تحصیلند که ۱۳۰هزارنفر آنان مجوز اقامت ندارند. اما دراین میان کودکان کار مهاجر شرایط متفاوتی دارند.
«میثم نجفی»، کارشناس حقوق کار، که به تناسب شغل خود در اصفهان با بسیاری از این کودکان مواجه شده‌است، می‌گوید: این کودکان درحالی ازسوی کارفرمایان به کار گرفته می‌شوند که از غیرقانونی بودن کار آنها مطلعند و می‌دانند که مجوز اقامت یا کارت هویتی ندارند، اما به‌دلیل پایین بودن دستمزد، آنان را به کار می‌گیرند. وی ادامه می‌دهد: کودکان کار مهاجری که در اصفهان زندگی می‌کنند بیشتر در کارگاه‌های صنعتی مشغول به‌کارند.
بیشتر آنان در مشاغلی مانند کارگاه‌های ساختمانی کار می‌کنند یا در سنگبری‌ها و کوره‌های آجرپزی مشغول به‌کارند. این کارشناس حقوق کار ادامه می‌دهد: تعدادی از این کودکان کار مهاجر معمولا درهمان کارگاه‌های خارج از شهر که کار می‌کنند، اقامت دارند. درمجموع می‌توان گفت حضور این دسته از مهاجران، در شرق اصفهان بیشتر به‌چشم می‌آید. آنها از کم‌ترین تسهیلات رفاهی و تحصیلی هم برخوردار نیستند.
قانون چه می‌گوید؟
نجفی با بیان اینکه ماده۷۹ قانون کار به‌کارگیری کودکان زیر۱۵سال را ممنوع کرده‌است و ماده۱۸۱ هم به جرایم کارفرمایانی که کارگران اتباع بیگانه بدون‌مجوز یا با مجوزهای منقضی شده را به‌کار می‌گیرند اشاره دارد، می‌افزاید: این‌گونه کارفرمایان متخلف مشمول حبس از ۹۰ تا ۱۸۱ روز می‌شوند. آنان همچنین شامل جریمه نقدی ازسوی اداره کار می‌شوند که معمولا بین ۳ تا ۱۰برابر حداقل مزد روزانه یک کارگر است. وی می‌افزاید: معمولا یک گشت مشترک متشکل از نمایندگانی از اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی، اداره اتباع بیگانه استانداری و پلیس، از به کارگاه‌های اصفهان سرکشی می‌کنند و در مواجهه با این کودکان، آنان را نیز به همراه کارگران بدون مجوز، به اردوگاه پناهندگان می‌فرستند تا از آنجا به کشور خود بازگردانده شوند.
نظر شما